Upoznajte građevine koje svojim izgledom ali i monumentalnošću predstavljaju skrivene dragulje o kojima ne znamo mnogo.
VEĆINA LJUDI JE ČULA ZA STOUNHENDŽ ili egipatske piramide. Međutim, postoje neka arhitektonska dela, neka na udaljenim delovim sveta, koja svojim inovativnim arhitektonskim i tehnološkim rešenima, posebno kada se uzme u obzir vreme kada su nastale, ostavljaju bez daha.
Ovu su neka od njih:
1. Saksajuaman, Peru, od 1438. do 1471. godine nove ere
DANAS JE OVO MESTO ARHEOLOŠKO NALAZIŠTE u sklopu Kuskoa, a nekada je prema mišljenju naučnika, bilo svetilište drevnih Inka.
Izgrađeno je za vreme Pačakutija i njegovih naslednika, od komada džinovskih kamenih blokova čija pojedinačna težina iznosi 125 tona. Poređenja radi, kameni blokovi od kojih je sagrađena Velika egipatska piramida su u proseku težili oko 2,5 tone.
Zidovi su građeni kamen na kamen, a donji redovi su toliko tako dobro poravnati da između njih ni danas ne može da se umetne ni list papira. Istoričari još uvek raspravljaju na koji način je kamenje prenošeno od kamenoloma koji je udaljen oko 3km, do mesta izgradnje. Spomenuta činjenica dodatno fascinira ako se uzme u obzir da je hram izgrađen na nadmorskoj visini od 3.701 metara.
Od 1983. godine on se nalazi na UNESCO-voj listi svetske baštine.
2. Tikal, Gvatemala, od 200. do 900. godine nove ere
DREVNA GRAĐEVINA MAJA, koja se prema mišljenju istraživača nekada zvala Lak Mutal, danas je obrasla gustom džunglom. Hram Dvoglave zmije, se među drevnim svetilištima ističe kao jedna od najviših pretkolumovskih građevina na zapadnoj hemisferi.
Tikal je nekada bio prestonica osvajačke države, koja je vremenom postala jedno od najmoćnijih kraljevstava drevnih Maja. Iako monumentalna arhitektura na ovom mestu datira još iz IV veka pre nove ere, ona je svoj vrhunac dostigla tokom klasičnog perioda.
Na nalazištu se nalazi niz kamenih hramova piramidalne strukture, podignutih na velikim platformama, sa širokim stepenicama koje vode ka svetilištu i ukrašenim fasadama. Naučnici veruju da arhitektonski obrasci imaju svoje paralele u astrologiji, iako – kako navode – kada je reč o Tikalu, ima još mnogo toga da se istraži.
Od 1979. godine on se nalazi na UNESCO-voj listi svetske baštine.
3. Borobudur, Indonezija, od 778. do 850. godine nove ere
BOROBUDUR JE ISPOD SLOJEVA VULKANSKOG pepela i guste vegetacije džungle skriven čekao sve do 1835. godine. Danas se smatra najvećim budističkim hramom na svetu. Ipak, još uvek ne znamo mnogo o njegovoj gradnji ili prvobitnoj nameni, a istoričari i u ovom trenutku izučavaju na hiljade uklesanih reljefa sa ciljem da reše sve ove misterije.
Veruje se da je za njegovu izgradnju bilo potrebno 75 godina. Sagrađen je od blokova andezita – sive vulkanske stene, uzete iz susednih kamenoloma odakle su odlomljene, transportovane i slagane bez vezivnih sredstava.
Hram se sastoji od devet platformi, šest kvadratnih i tri kružne, a na vrhu se nalazi centralna kupola. Ukrašena je sa 2.672 reljefne ploče i prvobitno 504 statue Bude. Centralna kupola okružena je sa 72 statue Bude, od kojih svaka sedi unutar perforiranog stuba.
Mnogobrojni dokazi sugerišu da je Borobudur izgrađen u IX veku, a da je napušten nakon propadanja hinduističkih kraljevstava na Javi u XIV veku i javanskog prelaska na islam.
Posle restauracije iz 1982. godine UNESCO je spomenik uvrstio na svoju listu svetske baštine.
4. Pećine Elora, Indija, od 550. do 750. godine nove ere
OVO SVETO MESTO je dom brojnim hinduističkim, budističkim i džainističkim hramova isklesanim u vulkanskom bazaltnom kamenu. Među ukrašenim pećinama je i veliki hram Kailaša koji je – sa svojih 32 m visine, najveći spomenik na svetu isklesan iz jednog komada stene. Njegov oblik podseća na kočiju, a posvećen je bogu Šivi.
Praktično izrezbaren u bazaltnom brdu, predstavlja trospratni “grad” sa osmougaonom kupolom. Među mnogobrojnim arhitektonskim detaljima od impresivnih rezbarija izdvajaju se baze, grede, kapiteli i pilastri.
Manastiri različitih religijskih shvatanja koji su izgrađeni jedni do drugih ilustruju verski sklad koji je postojao u staroj Indiji. Svi spomenici Elora izgrađeni su tokom dinastije Raštrakuta, uz pomoć sredstva koje su obezbedili članovi kraljevske porodice, kao i trgovci i bogataši iz regiona.
Iako su pećine prvobitno služile kao hramovi i odmorište za hodočasnike, tokom vremena ova lokacija se našla na južnoazijskom trgovačkom putu, pretvarajući ga u važan komercijalni centar u regionu.
5. Šibam, Jemen, od 300. godine nove ere
VEĆINA LJUDI verovatno nikada ne bi pomislila da je dom prvih “nebodera” u ljudskoj istoriji bila – negostoljubiva teritorija pustinje. Međutim, 1700. godina star Šibam govori nam upravo to.
Danas se često naziva i pustinjski Čikago ili pustinjski Menhetn, a čini ga oko 500 tornjeva sagrađenih od cigala napravljenih od blata. Ovi pustinjski neboderi su vekovima čuvali stanovnike unutar zidina od poplava i beduinskih napada.
Iako su do danas mnogi od oblakodera obnovljeni i naseljeni, Šibam predstavlja jedan od najranijih primera višespratnih vertikalnih struktura na svetu. Pojedine zgrade imaju i do 11 spratova, a neke dosežu visinu od 30 metara.
Zgrade od blata su često ugrožene vetrom, kišom i erozijom, stoga zahtevaju stalno održavanje i nanošenje novih slojeva, kako bi se održale njihove strukture. Tokom 2008. godine, grad je bio teško pogođen poplavama izazvanim tropskom olujom. On je takođe bio meta napada Al Kaide 2009. godine.
Grad je uvršeten na UNESCO-vu listu svetske baštine 1982. godine.
6. Sigirija – Šri Lanka, 5. godina nove ere
SIGIRIJA ILI LAVLJA STENA, kako je još nazivaju, predstavlja tvrđavu uklesanu u vertikalnu stenu visine od oko 200 metara. Tokom svoje bogate istorije, imao je razne namene, ali najduže je bila kraljevska palata i manastir, gde se nalazila i citadela, gornja palata, brojni vrtovi, zidovi bogato ukrašeni freskama i kapija sa lavovima.
Istraživači navode da su stanovnici ovog arhitektonskog čuda koristili sisteme navodnavanja kanalima, jezerima i pumpama za vodu, što je za taj period predstavljalo izuzetno tehnološko dostignuće.
Prema drevnoj hronici Šri Lanke pod imenom – Kulavamsa, ovo područje je nekada bilo velika šuma. A zatim je nakon oluja i klizišta postalo brdo koje je odabrao kralj Kašjapa – tokom druge polovine V veka – za svoju novu prestonicu. Sagradio je svoju palatu na vrhu ove stene i ukrasio njene zidove šarenim freskama. Na visoravni koja se nalazi na pola puta do palate, napravio je kapiju u obliku ogromnog lava.
Sigirija se danas nalazi na listi svetske baštine UNESCO-a i predstavlja jedan od najbolje očuvanih primera drevnog urbanističkog planiranja prema rečima istraživača.
7. Akvadukt u Segoviji, Španija, 50. godina pre nove ere
O KAKVOM ARHITEKTONSKOM I TEHNOLOŠKOM čudu se radi govori i činjenica da je Akvadukt u Segoviji snabdevao obližnji grad vodom iz reke Frio i u 20. veku. Sagrađen za vreme rimskih careva Klaudija i Trajana, predstavlja jedan od najbolje sačuvanih rimskih akvadukta.
Danas su ostali sačuvani samo stubovi i lukovi, visine od oko 28,5m. Ove dvospratne arkade napravljene su od kamenih blokova, koje su do 15. i 16. veka retko popravljane. Detaljno je rekonstruisan u 16. veku, za vreme vladavine kralja Ferdinanda II od Aragona kada su pridodate i skulpture u središnjim nišama.
Arheolozi navode da se nekada bio dugačak oko 18 km, a da su lukovi nadvisivali okolni pejzaž jasno pokazujući inženjersku snagu Rimskog carstva. Njihova računica kaže da je bilo potrebno oko 20.400 granitnih blokova u kombinaciji sa sistemima hvataljki koji su korišćeni za podizanje kamenja, kako bi se izgradio.
Od 1985. godine, ovaj akvadukt prepoznat je kao jedinstven primer svetske baštine i uvršten na UNESCO-vu listu.
8. Sanči Stupa, Indija, 300. godina pre nove ere
SANČI STUPA JE JEDNA OD NAJSTARIJIH kamenih građevina u čitavoj Indiji. Istraživači su pronašli dokaze da najstariji delovi građevine potiču iz oko 300. godine pre nove ere, kada je izgrađena za potrebe smeštanja Budinih relikvija. Ovaj hram predstavlja budistički kompleks – najpoznatiji po svojoj Velikoj stupi.
Oko 185. godine pre nove ere, Sanči Stupa je rekonstruisana tako da je dostigla visinu od oko 32 metra. Tom prilikom su korišćene stare kamene ploče za izgradnju spljoštene kupole, na čijem vrhu se nalaze tri strukture koje simbolizuju Darmu tj. Točak zakona.
Trenutno je visok 21,6 m, a među kapijama, stepeništima i platformom na najvišem nivou su uočljive brojne rezbarije i reljefi. Interesantna činjenica je da se ova građevina smatra jednom od najvažnijih u Indiji i kao takva se našla i na poleđini indijske novčanice.
9. Tvrđava Van – Turska, od 900. do 700. godine pre nove ere
IZGRAĐENA JE NA STRMOJ LITICI koja gleda na Tušpu, u blizini današnjeg grada Vana. Istraživači pretopstavljaju da je ovo masivno kameno utvrđenje nekada izgradio narod drevnog kraljevstva Uratu tokom IX veka pre nove ere.
Nekoliko sličnih utvrđenja izgrađeno je širom Urartskog kraljevstva – obično usečenih u obronke – na mestima gde se susreću današnja Jermenija, Turska i Iran. Ipak, Van je najmonumentalniji primer ovog graditeljstva.
Donji delovi zida citadele su izgrađeni od nemalterisanog bazalta, dok je ostatak izgrađen od cigala od blata. Takve tvrđave su nekada korišćene za potrebe nadgledanja regiona, a ne kao odbrana od stranih vojski. Unutar tvrđave je nađeno osam grobnica uklesanih u visoke komore.
Naučnici navode da je za njegovu izgradnju bilo potrebno neverovatno matematičko i arhitektonsko zdanje, ističući arhitekte Urartskog kraljevstva kao najveštije na Bliskom istoku tokom ovog perioda.
10. Čand Baori, Indija, 900. godina pre nove ere
ČAND BAORI IZAZIVA STRAHOPOŠTOVANJE i zbog svoje namene i zbog savršeno simetrične konstrukcije. Podjednako fascinira i laike i naučnike koji se bave proučavanjem ove građevine.
Smatra se da je ovaj bunar izgrađen u X veku za potrebe snabdevanja vodom okolnih sela u istočnom Radžastanu. Njegovih 3.500 stepenika se i danas spušta 19,5 m u dubinu, predstavljajući jedan najvećih i najdubljih bunara na svetu. Istraživači navode da je simetrija građevine neverovatna, posebno ako se uzme u obzir da je napravljen uz pomoć jednostavnih alata.
Najstariji delovi stepeništa koji pripadaju ovom drevnom bunaru datiraju iz VIII veka. Utvrđeno je da je lokaciji naknadno dodata gornja palata, koju su koristili vladari Čauhana, dok su gornje etaže sa lukovima na stubovima izgrađene oko XVIII veka, tokom mogulske ere. Potvrđeno je da su Moguli dodali i umetničke galerije kao i potporni zid oko bunara.
Mnogi od stepenastih bunara u Indiji, uključujući Čand Baori su nekada imali u višestruke namene, svakako crpljenje vode, ali su se u njima obavljale i verske ili ceremonijalne aktivnosti.
Čand Baori se sastoji od 3.500 uskih stepenica na 13 spratova. Na njegovom dnu, vazduh je 5 do 6°C hladniji nego na površini, stoga se veruje da je korišćen i kao mesto okupljanja meštana tokom perioda intenzivnih vrućina. U njegovom sklopu se nalaze i zatvoreno pravougaono dvorište sa prozorima, trospratni paviljon, galerije na stubovima i balkoni ukrašeni skulpturama.
Izvor: nationalgeographic.rs
